Hoe schadelijk is de elektronische sigaret?

Het is een snel opkomend fenomeen: e-sigaret. Steeds meer mensen lurken aan een pijpje met waterdamp en nicotine erin. "Geen tabak en dus gezond", zeggen de voorstanders. "Je blijft verslaafd aan nicotine", zeggen de tegenstanders. Hoe schadelijk is 'dampen'?

Wat is een e-sigaret eigenlijk en mag je in de openbare ruimte deze sigaret gebruiken? Helpt een e-sigaret als je wilt stoppen met roken? Hoeveel nicotine zit er in een e-sigaret? Is er wetenschappelijk onderzoek gedaan naar de schadelijke stoffen zoals nicotine en de waterdamp (propyleen glycol) waarmee je de stoffen inhaleert? Mag het product vrij verkocht worden of moet er een leeftijdgrens worden ingesteld? Heel veel verschillende verhalen doen de ronde over deze nieuwe vorm van roken ook wel 'dampen' of 'vapen' genoemd. Er zijn duidelijk voor- en tegenstanders van de elektronische sigaret. Rapporten lijken elkaar tegen te spreken en het ministerie van volksgezondheid broedt op nieuwe wetgeving.

In 2007 besteedden we uitgebreid aandacht aan de elektronische sigaret, de zogenaamde supersmoker. Zowel minister Ab Klink (2008) als minister Edith Schippers (2012) hebben geprobeerd om de e-sigaret in de geneesmiddelenwet onder te brengen. Dat is niet gelukt. Op 26 juni 2012 oordeelde de rechtbank in Den Haag in hoger beroep dat de e-sigaret geen geneesmiddel was, noch onder de tabakswet viel en dus vrij verkocht mocht worden. Het reclameverbod werd opgeheven en het product kwam onder het toezicht van de NVWA, de warenwet. Een wildgroei aan webshops en landelijke verkooppunten lijkt het gevolg van deze maatregel. De e-sigaret maakt een gestage groei door. In vergelijking met 2012 is het gebruik van e-sigaretten verdrievoudigd en in 2013 gestegen van 1% tot 3%. Dat blijkt uit cijfers van het Trimbos Instituut.

Eind november 2012 verscheen een factsheet over de elektronische sigaret. De Acvoda (actiecomité voor dampers) reageerde met een eigen factsheet .

Staatssecretaris van Rijn zegt het volgende: "Ik neem de waarschuwingen van het RIVM en de Nederlandse Voedsel- en Warenautoriteit serieus. Daarom ga ik aanvullende maatregelen nemen op het gebied van de veiligheid van de e-sigaret en de informatie aan de consument." Het is niet wettelijk vastgelegd waar je de e-sigaret mag roken, omdat in het product geen tabak zit. Van Rijn bevestigt dat. "Tot er meer duidelijkheid is, raden onderzoekers aan de e-sigaret met nicotine niet in de buurt van kinderen te gebruiken. Let daar op." In Brussel zijn ze ook hard bezig met de e-sigaret: "Ook zijn er voor het eerst op Europees niveau eisen gesteld aan de elektronische sigaret op het gebied van reclame, veiligheid en kwaliteit."

Momenteel voert de NVWA een controle uit op navulverpakkingen met en zonder nicotine. Daarbij wordt gekeken naar de naleving van de wettelijke voorschriften voor verpakkingen van chemische mengsels. De navulverpakkingen met nicotine behoren aan een aantal eisen te voldoen, zo moeten ze zijn voorzien van de juiste etikettering en wanneer van toepassing van een kind veilige sluiting. Er wordt dus al gecontroleerd op veiligheidsaspecten. De resultaten van dit onderzoek worden op korte termijn verwacht. Verder heeft de Reclame Code Commissie zich inmiddels negatief uitgesproken over een paar van de controversiële reclamespotjes, zoals die met de vrouw die damp uitblaast in een kinderwagen.

Op 14 maart 2014 is de nieuwe Europese Tabaksproductenrichtlijn aangenomen in Brussel. In deze richtlijn, die een herziening vormt van de huidige richtlijn van 2001, staan nieuwe regels opgenomen voor tabaksproducten, zoals grote fotowaarschuwingen op tabaksverpakkingen en een verbod op kenmerkende aroma's in sigaretten en shag. Voor het eerst worden echter ook regels gesteld aan aanverwante producten, waaronder de elektronische sigaret. E-sigaretten blijven in de nieuwe richtlijn in principe geclassificeerd als consumentenproduct.

De staatssecretaris gaat een minimumleeftijd instellen voor de verkoop van e-sigaretten. Deze leeftijdsgrens zal worden geregeld bij de implementatie van de nieuwe EU-richtlijn.

Verder heeft de staatssecretaris het RIVM gevraagd aanvullend onderzoek te doen naar de risico's voor de gezondheid voor zowel de dampers als omstanders wanneer zij worden blootgesteld aan de damp. Daarbij wordt ook gekeken hoe deze risico's zich verhouden tot de risico's van roken. Een onderzoek van deze omvang is niet eerder uitgevoerd. De eerste resultaten van dit onderzoek worden binnenkort verwacht.

De staatssecretaris bereidt een Algemene Maatregel van Bestuur (AMvB) voor onder de Warenwet waarin criteria worden gesteld aan onder meer de veiligheid en de etikettering van nicotine houdende e-sigaretten. Bij de invulling loopt hij grotendeels vooruit op de bepalingen voor de e-sigaret uit de nieuwe Europese Tabaksproductenrichtlijn, die onlangs is aangenomen. Naar aanleiding van de nieuwe Tobacco Products Directive (Europese tabakswet) zal de huidige Nederlandse tabakswet op korte termijn aangescherpt worden en zal er een apart hoofdstuk worden gewijd aan de e-sigaret. De reden dat het vanaf die tijd niet meer onder de Warenwet valt is dat er zaken zoals een leeftijdsgrens van achttien jaar en strenge veiligheidsmaatregelen beter te handhaven zijn onder de tabakswet. Brussel schrijft voor dat de veranderingen binnen twee jaar doorgevoerd moeten worden.